Bạn đã bao giờ thấy mình bỗng dưng “nổi da gà” khi nghe một bản nhạc quá cảm động, khi bước vào phòng lạnh, hay khi gặp tình huống bất ngờ đến rợn người? Phản ứng nổi da gà (goosebumps) là một hiện tượng sinh lý quen thuộc, nhưng bạn có biết rằng nó là “di sản tiến hóa” từ tổ tiên xa xưa của chúng ta – những sinh vật nhiều lông hơn người hiện đại rất nhiều?

Trong bài viết này, hãy cùng Phòng khám Nhật Bản Sakura khám phá hiện tượng thú vị này – và hiểu thêm về cách não bộ, hệ thần kinh và cơ thể phối hợp trong những phản ứng tưởng như đơn giản nhưng rất sâu xa.

Hiện tượng nổi da gà là gì?

Nổi da gà (tên khoa học: piloerection) là hiện tượng khi những cơ nhỏ dưới da co lại, làm cho các lỗ chân lông nhô lên và tạo ra cảm giác nổi lên từng chấm nhỏ li ti trên bề mặt da – giống như da của một con gà sau khi vặt lông, nên có tên gọi như vậy.

Phản ứng này thường xảy ra trong các tình huống:

• Khi lạnh
• Khi sợ hãi hoặc căng thẳng
• Khi xúc động mạnh
• Hoặc thậm chí là khi nghe âm thanh gây “rợn người”

Vì sao lại nổi da gà khi sợ?

Câu trả lời nằm ở một hệ thống cổ xưa của con người – hệ thần kinh giao cảm, và cụ thể hơn là cơ chế “chiến đấu hay bỏ chạy” (fight or flight). Khi bạn đối mặt với mối đe dọa – dù là tiếng động bất ngờ hay một tình huống nguy hiểm – não bộ lập tức phát tín hiệu báo động qua tuyến thượng thận, giải phóng hormone adrenaline vào máu.

Adrenaline không chỉ làm tim đập nhanh, đồng tử giãn, và tăng huyết áp – mà còn kích hoạt các cơ dựng lông (arrector pili muscles) dưới da. Dù con người hiện đại không còn lớp lông dày như tổ tiên, nhưng các cơ này vẫn còn hoạt động và khi co lại sẽ làm lông tơ trên da dựng đứng, tạo ra cảm giác nổi da gà.

Lớp lông đã mất, phản xạ vẫn còn
Ở động vật có lông như mèo, khỉ hay nhím, phản ứng dựng lông có ý nghĩa sinh tồn rất rõ:

• Khi lạnh, lông dựng lên để giữ lớp không khí sát da, giúp giữ ấm.
• Khi sợ, lông dựng đứng giúp chúng trông to lớn và đe dọa hơn, hù dọa kẻ thù.
• Khi bị tấn công, cơ thể lập tức chuyển sang trạng thái tăng cảnh giác, chuẩn bị chạy trốn hoặc phản công.

Con người hiện đại dù đã mất đi phần lớn lớp lông, nhưng các phản xạ sinh tồn này vẫn được lưu giữ và hoạt động, như một phần bản năng.

Nổi da gà vì… cảm xúc mạnh
Không phải chỉ khi lạnh hoặc sợ hãi, nhiều người còn nổi da gà khi:

• Nghe một bản nhạc quá xúc động.
• Đọc một câu chuyện truyền cảm hứng.
• Gặp lại người thân sau nhiều năm xa cách.
• Nhớ về một ký ức mạnh mẽ nào đó.

Đây là khi bộ não xử lý cảm xúc ở mức sâu sắc, làm kích hoạt cùng cơ chế thần kinh giao cảm, dẫn đến phản ứng nổi da gà.

Hiện tượng này có bình thường không?

Có. Nổi da gà là một phản ứng hoàn toàn bình thường của cơ thể, và thường không gây nguy hiểm. Tuy nhiên:

Nếu bạn liên tục nổi da gà, lạnh người, run rẩy mà không rõ lý do, có thể là dấu hiệu của căng thẳng thần kinh mãn tính, rối loạn nội tiết, hoặc thiếu máu não tạm thời.

Một số người nổi da gà kèm chóng mặt, vã mồ hôi, mờ mắt, có thể là dấu hiệu cảnh báo thiếu máu lên não hoặc giai đoạn sớm của đột quỵ.

Khi nào cần đi khám?
Bạn nên đến cơ sở y tế chuyên sâu về thần kinh hoặc não bộ nếu:

Nổi da gà không lý do, xảy ra thường xuyên và kéo dài.

Có kèm các biểu hiện khác như mệt mỏi, mất ngủ, đau đầu, lo âu, tim đập nhanh hoặc ngất xỉu.

Bạn có tiền sử cao huyết áp, tiểu đường, rối loạn lipid máu – những yếu tố nguy cơ dẫn đến thiếu máu não hoặc đột quỵ.

Thông điệp từ Phòng khám Nhật Bản Sakura
Bộ não và hệ thần kinh là bộ máy điều khiển phức tạp và tinh vi nhất trong cơ thể. Những biểu hiện tưởng như rất đơn giản – như nổi da gà – thực ra là “tín hiệu” từ một quá khứ tiến hóa hàng triệu năm, đồng thời cũng có thể là lời nhắc nhở bạn nên quan tâm tới sức khỏe thần kinh và não bộ của mình.

Tại Phòng khám Nhật Bản Sakura, chúng tôi cung cấp các dịch vụ:

• Tầm soát đột quỵ sớm, đánh giá lưu lượng máu não.
• Kiểm tra thần kinh và nội tiết, tìm nguyên nhân của các triệu chứng “lạ” trong cơ thể.
• Tư vấn chế độ sinh hoạt – dinh dưỡng – nghỉ ngơi giúp tăng cường trí não, giảm stress.

Nổi da gà có thể là điều bình thường… nhưng cũng có thể là lời thì thầm từ hệ thần kinh của bạn. Đừng bỏ qua!
Đặt lịch khám và tầm soát thần kinh tại Phòng khám Nhật Bản Sakura để hiểu rõ hơn về cơ thể mình nhé.