Trong suy nghĩ của nhiều người, đột quỵ (tai biến mạch máu não) thường là căn bệnh của người lớn tuổi. Tuy nhiên, thực tế trong những năm gần đây cho thấy đột quỵ đang ngày càng trẻ hóa. Tại Việt Nam, không hiếm trường hợp bệnh nhân đột quỵ ở độ tuổi 20–30, thậm chí có những ca ở tuổi vị thành niên. Vậy đâu là nguyên nhân khiến tình trạng này gia tăng đáng lo ngại? Hãy cùng tìm hiểu.

1. Đột quỵ không còn là “bệnh của tuổi già”

Đột quỵ xảy ra khi nguồn máu lên não bị gián đoạn hoặc giảm nghiêm trọng, khiến tế bào não bị tổn thương hoặc chết chỉ sau vài phút. Tùy theo vùng não bị ảnh hưởng, người bệnh có thể bị tê liệt, rối loạn ngôn ngữ, mất trí nhớ, hoặc tử vong.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), đột quỵ là nguyên nhân tử vong hàng đầu tại nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Đặc biệt đáng chú ý là tỷ lệ đột quỵ ở người trẻ tuổi (dưới 45 tuổi) đang có xu hướng tăng nhanh, chiếm từ 10–20% tổng số ca, trong khi con số này cách đây 20 năm chỉ khoảng 5%.

2. Những nguyên nhân chính gây đột quỵ ở người trẻ

Lối sống ít vận động

Một trong những lý do hàng đầu khiến đột quỵ trẻ hóa là do lối sống hiện đại thiếu vận động. Nhiều người trẻ làm việc văn phòng ngồi hàng giờ liền trước máy tính, không tập thể dục đều đặn, ít khi đi bộ hay tham gia các hoạt động thể chất. Việc ít vận động kéo dài có thể làm tăng nguy cơ béo phì, cao huyết áp, rối loạn mỡ máu – những yếu tố nguy cơ hàng đầu dẫn đến đột quỵ.

Chế độ ăn uống không lành mạnh

Thức ăn nhanh, nước ngọt, cà phê, đồ chiên rán, thức ăn nhiều dầu mỡ, muối và đường… là lựa chọn phổ biến của nhiều người trẻ. Thói quen ăn uống thiếu khoa học không chỉ làm tăng nguy cơ béo phì mà còn gây xơ vữa động mạch, cao huyết áp và tiểu đường – tất cả đều là nền tảng dẫn đến đột quỵ.

Căng thẳng, stress kéo dài

Người trẻ hiện nay đối mặt với áp lực từ công việc, học hành, tài chính, mạng xã hội… Căng thẳng kéo dài khiến cơ thể tiết nhiều hormone cortisol và adrenaline, làm tăng nhịp tim, huyết áp và dễ hình thành cục máu đông. Stress mãn tính cũng ảnh hưởng đến giấc ngủ và sức khỏe tâm thần – hai yếu tố quan trọng trong phòng ngừa đột quỵ.

Thức khuya, thiếu ngủ

Nhiều nghiên cứu cho thấy việc thức khuya thường xuyên và ngủ dưới 6 tiếng mỗi đêm có liên quan đến nguy cơ đột quỵ cao hơn. Giấc ngủ kém khiến tim phải hoạt động nhiều hơn, huyết áp dao động bất thường và làm suy giảm chức năng tuần hoàn máu.

Lạm dụng chất kích thích

Thuốc lá, rượu bia, ma túy tổng hợp… là những yếu tố nguy cơ mạnh mẽ gây tổn thương thành mạch máu, làm tăng nguy cơ hình thành huyết khối, co thắt mạch và gây đột quỵ ngay cả ở người có sức khỏe bình thường.

Các bệnh nền không được kiểm soát

Nhiều người trẻ có tiền sử bệnh tăng huyết áp, rối loạn lipid máu, tiểu đường nhưng không phát hiện hoặc không điều trị triệt để. Bệnh không được kiểm soát sẽ âm thầm phá hủy thành mạch, làm tăng khả năng tắc mạch hoặc xuất huyết não.

3. Dấu hiệu cảnh báo đột quỵ cần nhận biết sớm

Đột quỵ có thể đến rất đột ngột. Việc nhận biết sớm dấu hiệu cảnh báo và xử lý kịp thời có thể cứu sống và giảm thiểu tổn thương não:

• Méo miệng, yếu một bên mặt
• Yếu hoặc liệt một tay/chân
• Nói khó, nói ngọng hoặc không hiểu lời nói
• Mất thị lực tạm thời
• Đau đầu dữ dội không rõ nguyên nhân
• Chóng mặt, mất thăng bằng

Nếu xuất hiện bất kỳ dấu hiệu nào trên, cần gọi cấp cứu ngay lập tức, tuyệt đối không tự ý dùng thuốc hay chờ đợi cho “qua cơn”.

4. Phòng ngừa đột quỵ từ khi còn trẻ

Đột quỵ hoàn toàn có thể phòng ngừa nếu người trẻ thay đổi lối sống và kiểm soát tốt sức khỏe:

• Tập thể dục đều đặn, ít nhất 30 phút/ngày, 5 ngày/tuần
• Ăn uống lành mạnh: nhiều rau xanh, trái cây, cá, ngũ cốc nguyên hạt, hạn chế mỡ động vật, muối và đường
• Bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia
• Ngủ đủ giấc, tránh thức khuya
• Quản lý stress, học cách thư giãn và cân bằng cuộc sống
• Khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt nếu có tiền sử cao huyết áp, tiểu đường, mỡ máu cao trong gia đình

Ngoài ra, các phương pháp tầm soát hiện đại như chụp MRI não – mạch máu não, đo chỉ số mạch cảnh, xét nghiệm công thức máu… giúp phát hiện sớm nguy cơ đột quỵ ngay cả khi chưa có triệu chứng.

Lời kết:

Đột quỵ ở người trẻ không còn là chuyện hiếm. Hãy chủ động bảo vệ não bộ và hệ tim mạch của bạn từ hôm nay. Đừng đợi đến khi cơ thể “lên tiếng” mới bắt đầu quan tâm. Việc thay đổi lối sống tích cực và tầm soát sức khỏe định kỳ chính là chìa khóa giúp giảm thiểu rủi ro, duy trì một cuộc sống khỏe mạnh và bền vững.