Khả năng nói, hiểu và giao tiếp là một trong những năng lực cao nhất của con người, gắn liền với hoạt động của não bộ. Khi ngôn ngữ bị rối loạn, đó có thể là dấu hiệu của tổn thương não nghiêm trọng, và cần được phát hiện sớm.

Tuy nhiên, nhiều người bỏ qua các biểu hiện bất thường về ngôn ngữ, vì cho rằng chỉ là do mệt mỏi, căng thẳng, hoặc “lúc nhớ lúc quên” theo tuổi tác. Trong một số trường hợp, rối loạn ngôn ngữ là dấu hiệu sớm của đột quỵ, sa sút trí tuệ, hoặc khối u não – nếu không được xử lý kịp thời, hậu quả để lại là không thể phục hồi.

Rối loạn ngôn ngữ là gì?

Rối loạn ngôn ngữ là tình trạng khó khăn trong việc nói, viết, hiểu hoặc diễn đạt lời nói. Tình trạng này không liên quan đến các cơ quan phát âm (lưỡi, thanh quản) mà bắt nguồn từ tổn thương vùng ngôn ngữ trong não.

Nguyên nhân phổ biến nhất là:

Đột quỵ, đặc biệt đột quỵ thiếu máu lên não.

Sa sút trí tuệ (Alzheimer, thoái hóa mạch máu não).

Chấn thương sọ não sau tai nạn.

U não, nhiễm trùng não, viêm não.

Trong một số trường hợp, bệnh lý tâm thần hoặc rối loạn phát triển thần kinh cũng gây ảnh hưởng đến ngôn ngữ.

Tự kiểm tra 6 dấu hiệu rối loạn ngôn ngữ
Dưới đây là những biểu hiện bạn có thể tự quan sát hoặc nhờ người thân lưu ý:

1. Nói khó hoặc không rõ ràng
Đột nhiên nói ngọng, dù trước đây phát âm hoàn toàn bình thường.

Âm điệu bị biến dạng, câu nói lộn xộn, phát âm sai âm tiết.

2. Nói vòng vo, không đúng trọng tâm
Khi muốn nói điều gì đó, mất thời gian dài để diễn đạt, nhưng câu nói lại rối rắm, lặp lại ý hoặc không đi vào trọng điểm.

Ví dụ: “Cái đó… cái mà dùng để… à, để cắt, nó dài dài… hôm qua tôi vừa…”

3. Không tìm được từ thích hợp
Biết mình muốn nói gì nhưng không nhớ được từ để diễn đạt.

Có thể thay bằng từ khác không liên quan (dù không cố ý).

4. Không hiểu người khác nói gì
Dù nghe rõ âm thanh, nhưng không hiểu nội dung.

Thường trả lời không ăn khớp với câu hỏi hoặc im lặng vì bối rối.

5. Viết và đọc cũng bị ảnh hưởng
Khó viết câu trọn vẹn, viết sai từ, sai chính tả nặng.

Khi đọc, không hiểu nghĩa câu đơn giản, hoặc đọc ngắt quãng, sai trật tự từ.

6. Xuất hiện đột ngột sau một biến cố sức khỏe
Nếu các dấu hiệu trên xuất hiện sau một cơn đau đầu dữ dội, chóng mặt, ngã hoặc nhiễm COVID, cần đặc biệt lưu ý.

Đây có thể là hậu quả của đột quỵ nhẹ, viêm não hoặc tổn thương mạch máu não.

Phân biệt với các vấn đề ngôn ngữ khác
Không phải mọi biểu hiện khó nói đều là rối loạn ngôn ngữ. Cần phân biệt với:

Nói ngọng bẩm sinh

Tật nói lắp

Các trường hợp mất ngôn ngữ tạm thời do căng thẳng, mất ngủ hoặc thuốc an thần liều cao

Tuy nhiên, nếu tình trạng kéo dài trên 1–2 tuần, cần đến cơ sở y tế chuyên sâu để được kiểm tra não bộ.

Vì sao rối loạn ngôn ngữ có thể là dấu hiệu nguy hiểm?
Đột quỵ vùng Broca/Wernicke
Khi vùng Broca (vùng điều khiển phát âm) hoặc Wernicke (vùng hiểu ngôn ngữ) bị tổn thương do tắc mạch, xuất huyết, người bệnh sẽ mất khả năng giao tiếp hiệu quả.

Rối loạn ngôn ngữ có thể là triệu chứng đầu tiên của cơn đột quỵ nhẹ – nếu được cấp cứu trong “giờ vàng”, người bệnh có thể hồi phục hoàn toàn.

Sa sút trí tuệ giai đoạn sớm
Những người lớn tuổi, nếu thường xuyên gặp khó khăn trong nói và nhớ từ, rất có thể đang trong giai đoạn sớm của sa sút trí tuệ.

Phát hiện sớm và can thiệp kịp thời giúp kéo dài thời gian hoạt động trí tuệ độc lập.

Tầm soát và phục hồi rối loạn ngôn ngữ tại Phòng khám Nhật Bản Sakura

Tại Phòng khám Nhật Bản Sakura, chúng tôi cung cấp dịch vụ kiểm tra chuyên sâu chức năng não bộ, bao gồm:

Chụp cộng hưởng từ não (MRI) không xâm lấn, đánh giá mạch máu và tổn thương não.

Khám thần kinh – ngôn ngữ, test nhận thức, đánh giá khả năng giao tiếp.

Phát hiện sớm các tổn thương do đột quỵ nhẹ, sa sút trí tuệ, u não…

Hướng dẫn phục hồi chức năng ngôn ngữ nếu có vấn đề sau tai biến.

Kết luận
Ngôn ngữ là cánh cửa của nhận thức, cảm xúc và kết nối xã hội. Mất ngôn ngữ không chỉ là mất khả năng nói – mà là mất đi phần lớn sự tương tác với thế giới.

Nếu bạn hoặc người thân có dấu hiệu rối loạn ngôn ngữ dù rất nhẹ, đừng chần chừ. Hãy đi kiểm tra càng sớm càng tốt.

Đừng để những dấu hiệu tưởng như nhỏ bé trở thành cơn đột quỵ bất ngờ – vì có thể khi bạn nhận ra, đã quá muộn để nói lên điều gì.