Đột quỵ (tai biến mạch máu não) là tình trạng não bộ bị tổn thương cấp tính do tắc nghẽn hoặc vỡ mạch máu não. Đây là nguyên nhân tử vong hàng đầu tại Việt Nam và để lại nhiều di chứng nặng nề cho người sống sót. Điều quan trọng là, bệnh nhân đột quỵ chỉ có khoảng 4,5 – 6 giờ vàng tính từ lúc khởi phát để được can thiệp y tế kịp thời, hạn chế tổn thương não. Tuy nhiên, trên thực tế, không ít bệnh nhân và người thân đã bỏ lỡ “giờ vàng” chỉ vì những sai lầm trong xử trí ban đầu.

Dưới đây là 5 sai lầm thường gặp nhất cần tránh để không đánh mất cơ hội cứu sống bệnh nhân đột quỵ.

1. Nhầm lẫn triệu chứng với bệnh khác

Triệu chứng đột quỵ có thể khởi phát rất đột ngột: méo miệng, yếu liệt nửa người, nói khó, đau đầu dữ dội hoặc mất ý thức. Thế nhưng, nhiều người lại nhầm lẫn với trúng gió, huyết áp tăng, mệt mỏi thoáng qua hay thậm chí chỉ là “tê tay chân bình thường”.

Sự chủ quan này khiến bệnh nhân không được đưa đến bệnh viện kịp thời, làm mất đi cơ hội can thiệp bằng thuốc tiêu sợi huyết hoặc lấy huyết khối cơ học. Cần ghi nhớ quy tắc FAST (Face – Arm – Speech – Time): méo mặt, yếu tay chân, rối loạn lời nói và thời gian cấp cứu phải tính từng phút.

2. Tự ý cạo gió, cắt lễ, chích máu

Đây là sai lầm rất phổ biến ở các vùng nông thôn. Người thân nghĩ rằng bệnh nhân “trúng gió” nên nhanh chóng cạo gió, cắt lễ hoặc chích máu ở đầu ngón tay. Thực tế, những biện pháp này không có tác dụng thông mạch máu não, ngược lại còn làm bệnh nhân mất thời gian vàng để đến bệnh viện.

Ngoài ra, việc cạo gió hoặc chích máu có thể khiến người bệnh bị nhiễm trùng, mất máu và nguy hiểm đến tính mạng. Điều cần làm duy nhất khi nghi ngờ đột quỵ là gọi cấp cứu 115 và đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế có đơn vị đột quỵ càng sớm càng tốt.

3. Cho bệnh nhân uống thuốc hoặc ăn uống

Một trong những phản xạ sai lầm thường gặp là cố gắng cho bệnh nhân uống thuốc hạ huyết áp, thuốc an thần, thậm chí cho ăn hoặc uống nước đường để “hồi sức”. Trong khi đó, bệnh nhân đột quỵ có nguy cơ cao bị rối loạn nuốt, rất dễ sặc, gây tắc đường thở và tử vong nhanh chóng.

Ngoài ra, tự ý dùng thuốc khi chưa xác định loại đột quỵ (nhồi máu não hay xuất huyết não) có thể làm tình trạng thêm trầm trọng. Ví dụ, nếu bệnh nhân bị xuất huyết não mà dùng thuốc làm loãng máu thì nguy cơ tử vong sẽ tăng cao. Vì vậy, tuyệt đối không cho bệnh nhân ăn uống hay dùng thuốc trước khi có chỉ định của bác sĩ.

4. Tự ý di chuyển bệnh nhân không đúng cách

Một số người thân do quá lo lắng đã cố gắng bế, đỡ bệnh nhân hoặc để bệnh nhân tự đi lại. Việc di chuyển sai tư thế có thể làm nặng thêm tình trạng tổn thương não và tăng nguy cơ chấn thương.

Cách đúng nhất là đặt bệnh nhân nằm nghiêng an toàn (nếu còn hôn mê), nới lỏng quần áo, giữ đường thở thông thoáng, sau đó gọi cấp cứu để được vận chuyển bằng xe chuyên dụng. Tuyệt đối không để bệnh nhân tự lái xe hoặc đi bộ đến bệnh viện.

5. Chần chừ, đợi triệu chứng tự hết

Có những trường hợp bệnh nhân chỉ bị yếu liệt hoặc nói khó trong vài phút rồi trở lại bình thường, người nhà chủ quan nghĩ không cần đi viện. Đây có thể là dấu hiệu của cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA) – “lời cảnh báo” của đột quỵ thực sự. Nếu bỏ qua, nguy cơ đột quỵ trong 48 giờ tới rất cao.

Sự chần chừ này chính là nguyên nhân khiến nhiều bệnh nhân bỏ lỡ cơ hội vàng để được điều trị kịp thời. Ngay cả khi triệu chứng đã hết, người bệnh vẫn cần được đưa đi khám ngay để được chẩn đoán và dự phòng đột quỵ tái phát.

Làm thế nào để không mất “giờ vàng”?

Để tránh mắc phải những sai lầm trên, mỗi người cần ghi nhớ:

Nhận diện sớm dấu hiệu đột quỵ theo quy tắc FAST.

Không cạo gió, cắt lễ, cho uống thuốc hoặc ăn uống.

Gọi cấp cứu 115 ngay lập tức.

Đưa bệnh nhân đến bệnh viện có đơn vị đột quỵ càng nhanh càng tốt.

Khám sức khỏe định kỳ, tầm soát các yếu tố nguy cơ như tăng huyết áp, tiểu đường, rối loạn mỡ máu để phòng ngừa.

Kết luận

Đột quỵ là tình trạng cấp cứu khẩn cấp, trong đó mỗi phút trôi qua đều có thể quyết định sự sống còn và mức độ hồi phục của bệnh nhân. Những sai lầm tưởng chừng “vô hại” như cạo gió, chần chừ hay tự ý dùng thuốc đều có thể khiến người bệnh mất đi “giờ vàng” cứu sống. Vì vậy, hãy trang bị cho mình và gia đình kiến thức đúng đắn, đồng thời chủ động tầm soát sức khỏe để giảm nguy cơ xảy ra đột quỵ.