Đột quỵ là một trong những nguyên nhân gây tử vong và tàn phế hàng đầu tại Việt Nam cũng như trên thế giới. Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), cứ mỗi 6 giây lại có một người tử vong vì đột quỵ. Điều đáng nói, đột quỵ thường xảy ra đột ngột, không báo trước, khiến nhiều gia đình rơi vào tình huống hoảng loạn, không biết cách xử trí. Trên thực tế, nếu sơ cứu đúng cách trong những phút đầu tiên, người bệnh có thể được cứu sống và hạn chế tối đa di chứng nặng nề.

Bài viết này sẽ cung cấp kiến thức cơ bản về nhận biết đột quỵ và cách sơ cứu đúng để bạn có thể trở thành “người hùng” cứu sống người thân khi cần.

1. Nhận biết dấu hiệu đột quỵ

Việc nhận biết sớm dấu hiệu đột quỵ là vô cùng quan trọng để không bỏ lỡ “giờ vàng” cấp cứu (trong vòng 4,5 giờ đầu sau khi khởi phát). Bộ quy tắc FAST được các chuyên gia khuyến cáo áp dụng:

F (Face – Khuôn mặt): Người bệnh có biểu hiện méo miệng, cười lệch, một bên mặt xệ xuống.

A (Arms – Tay): Khi yêu cầu giơ cả hai tay, bệnh nhân không thể nâng một tay lên hoặc tay bị rơi xuống.

S (Speech – Lời nói): Nói ngọng, nói khó, hoặc không nói được.

T (Time – Thời gian): Nếu xuất hiện các dấu hiệu trên, hãy gọi cấp cứu ngay lập tức vì thời gian là yếu tố quyết định sự sống còn.

Ngoài ra, bệnh nhân đột quỵ còn có thể có các triệu chứng như: đau đầu dữ dội, chóng mặt, mất thăng bằng, mờ mắt hoặc mất thị lực một bên.

2. Những việc cần làm ngay khi người thân bị đột quỵ

Khi phát hiện người thân có dấu hiệu đột quỵ, hãy giữ bình tĩnh và thực hiện các bước sau:

Gọi cấp cứu 115 hoặc đưa đến bệnh viện có đơn vị đột quỵ gần nhất.
Tuyệt đối không chần chừ, vì mỗi phút trôi qua, hàng triệu tế bào não của bệnh nhân sẽ bị tổn thương không thể hồi phục.

Đặt bệnh nhân nằm nghiêng sang một bên (tư thế an toàn).
Điều này giúp đường thở thông thoáng, tránh tình trạng lưỡi tụt ra sau hoặc bệnh nhân hít phải dịch nôn gây tắc thở.

Nới lỏng quần áo, đặc biệt là vùng cổ và ngực để bệnh nhân dễ thở hơn.

Theo dõi nhịp thở và mạch.
Nếu bệnh nhân ngừng thở, hãy thực hiện hô hấp nhân tạo hoặc ép tim ngoài lồng ngực nếu đã được đào tạo.

Giữ bệnh nhân ở nơi thoáng khí, hạn chế di chuyển nhiều.
Chỉ di chuyển khi có xe cấp cứu hoặc đưa đến bệnh viện gần nhất.

3. Những điều tuyệt đối không nên làm khi sơ cứu đột quỵ

Nhiều người vì thiếu hiểu biết đã vô tình làm tình trạng bệnh nhân nặng thêm. Sau đây là những việc không nên làm:

Không cố gắng cho bệnh nhân ăn, uống hoặc uống thuốc khi đang trong cơn đột quỵ. Người bệnh có thể bị sặc hoặc nghẹt thở do mất phản xạ nuốt.

Không tự ý cạo gió, châm cứu, bấm huyệt vì không có tác dụng cấp cứu và có thể làm chậm trễ thời gian đưa đến bệnh viện.

Không để bệnh nhân nằm ngửa hoàn toàn nếu họ còn tỉnh, vì dễ gây tắc nghẽn đường thở.

Không tự lái xe chở bệnh nhân đến bệnh viện nếu có thể gọi được xe cấp cứu. Trên xe cứu thương, bệnh nhân sẽ được hỗ trợ y tế kịp thời.

4. Tại sao sơ cứu đúng cách lại quan trọng?

Não bộ là cơ quan rất nhạy cảm với thiếu oxy. Khi mạch máu não bị tắc nghẽn hoặc vỡ, máu không thể nuôi dưỡng các tế bào não. Chỉ sau vài phút, tế bào não bắt đầu chết dần và để lại di chứng nặng nề như liệt nửa người, mất trí nhớ, rối loạn ngôn ngữ.

Nếu được đưa đến bệnh viện kịp thời trong “giờ vàng”, bệnh nhân có cơ hội:

Được tiêm thuốc tiêu sợi huyết (thuốc làm tan cục máu đông) trong 4,5 giờ đầu.

Được can thiệp lấy huyết khối cơ học nếu tắc mạch lớn.

Giảm tỷ lệ tử vong và hạn chế tối đa di chứng sau đột quỵ.

Điều này cho thấy, mỗi phút sơ cứu đúng và đưa đến bệnh viện sớm là mỗi phút giành lại sự sống cho người thân.

5. Phòng ngừa đột quỵ cho bản thân và gia đình

Sơ cứu chỉ là giải pháp khi sự cố đã xảy ra. Quan trọng hơn cả là phòng ngừa nguy cơ đột quỵ bằng cách:

Kiểm soát huyết áp, mỡ máu, đường huyết thường xuyên.

Hạn chế ăn mặn, nhiều dầu mỡ, tăng cường rau xanh và cá.

Duy trì vận động ít nhất 30 phút mỗi ngày.

Bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia.

Khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt là tầm soát nguy cơ đột quỵ ở người có tiền sử bệnh tim mạch, tăng huyết áp hoặc từng bị đột quỵ.

Kết luận

Đột quỵ là tình huống y khoa khẩn cấp, có thể cướp đi sinh mạng chỉ trong vài giờ. Tuy nhiên, nếu người thân được nhận biết sớm và sơ cứu đúng cách, cơ hội sống sót và hồi phục sẽ cao hơn rất nhiều.

Phòng khám Nhật Bản Sakura khuyến cáo mỗi gia đình nên trang bị kiến thức cơ bản về đột quỵ, nắm rõ quy tắc FAST và kỹ năng sơ cứu. Bên cạnh đó, việc chủ động tầm soát sức khỏe, kiểm soát các yếu tố nguy cơ chính là chìa khóa quan trọng để giảm thiểu nguy cơ xảy ra đột quỵ.