Khi nhắc đến “gan nhiễm mỡ”, nhiều người lập tức nghĩ đến rượu bia và cho rằng đây là bệnh của những người thường xuyên uống rượu. Tuy nhiên, thực tế hiện nay cho thấy gan nhiễm mỡ đang trở thành một vấn đề phổ biến ở cả những người không hề uống rượu. Đây là bệnh lý âm thầm, ít triệu chứng rõ rệt ở giai đoạn đầu nhưng có thể tiến triển thành xơ gan, viêm gan mạn và thậm chí là ung thư gan nếu không được phát hiện và kiểm soát kịp thời.

Gan nhiễm mỡ là gì?

Gan nhiễm mỡ (tên khoa học: steatosis hepatis) là tình trạng tích tụ mỡ quá mức trong tế bào gan, chiếm hơn 5-10% trọng lượng của gan. Có hai dạng chính:

• Gan nhiễm mỡ do rượu (AFLD): Liên quan đến việc uống rượu thường xuyên, gây tổn thương gan và tích tụ mỡ.
• Gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD): Xảy ra ở những người không hoặc ít uống rượu, nhưng vẫn bị tích tụ mỡ ở gan do các yếu tố khác như béo phì, đái tháo đường, rối loạn chuyển hóa lipid, lối sống ít vận động.

Trong nhiều năm trở lại đây, NAFLD đang gia tăng nhanh chóng và chiếm tới 25 – 30% dân số toàn cầu, đặc biệt ở các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam.

Vì sao người không uống rượu vẫn mắc gan nhiễm mỡ?

Các nghiên cứu cho thấy gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD) liên quan chặt chẽ đến hội chứng chuyển hóa – tập hợp nhiều yếu tố nguy cơ như:

• Béo bụng hoặc thừa cân, đặc biệt là tích mỡ ở vùng bụng.
• Kháng insulin – tình trạng phổ biến ở người tiền đái tháo đường hoặc đái tháo đường type 2.
• Mỡ máu cao – tăng triglycerid hoặc giảm HDL-C.
• Tăng huyết áp.

Ngoài ra, các yếu tố như chế độ ăn uống không lành mạnh (nhiều đường, nhiều dầu mỡ, thức ăn nhanh), thiếu vận động, ngủ không đủ giấc, căng thẳng kéo dài cũng góp phần làm tăng nguy cơ gan nhiễm mỡ ở cả người trẻ tuổi.

Đáng chú ý, trẻ em, người trẻ tuổi và người gầy cũng có thể mắc gan nhiễm mỡ nếu có chế độ ăn uống mất cân đối hoặc mắc bệnh lý chuyển hóa.

Gan nhiễm mỡ có triệu chứng không?

Phần lớn bệnh nhân gan nhiễm mỡ không có triệu chứng rõ ràng, đặc biệt ở giai đoạn đầu. Tuy nhiên, một số người có thể cảm thấy:

• Mệt mỏi kéo dài không rõ nguyên nhân.
• Nặng vùng hạ sườn phải, cảm giác đầy bụng, ăn uống khó tiêu.
• Suy giảm chức năng gan, men gan tăng cao khi xét nghiệm.

Chính vì bệnh âm thầm, nhiều người chỉ phát hiện gan nhiễm mỡ khi đi khám sức khỏe định kỳ hoặc kiểm tra tổng quát.

Gan nhiễm mỡ có nguy hiểm không?

Nếu không được kiểm soát, gan nhiễm mỡ có thể tiến triển qua các giai đoạn:

• Gan nhiễm mỡ đơn thuần – mỡ tích tụ nhưng chưa gây tổn thương rõ ràng.
• Viêm gan nhiễm mỡ không do rượu (NASH) – tổn thương tế bào gan kèm theo viêm.
• Xơ gan – cấu trúc gan bị thay đổi, hình thành sẹo.
• Ung thư gan – biến chứng nguy hiểm nhất.

Khoảng 20% người bị gan nhiễm mỡ đơn thuần sẽ tiến triển thành viêm gan mạn tính, và một phần trong đó có thể xơ gan, ung thư nếu không điều trị kịp thời.

Làm gì để phát hiện và kiểm soát gan nhiễm mỡ?

Phát hiện sớm là yếu tố then chốt trong kiểm soát gan nhiễm mỡ. Người dân, đặc biệt là nhóm có yếu tố nguy cơ (béo phì, đái tháo đường, rối loạn mỡ máu…) nên:

• Khám sức khỏe định kỳ – đặc biệt là kiểm tra chức năng gan và siêu âm gan.
• Xét nghiệm men gan (AST, ALT) và mỡ máu.
• Chụp FibroScan/MRI gan trong các trường hợp nghi ngờ tiến triển nặng.

Phòng ngừa gan nhiễm mỡ như thế nào?

Không có thuốc đặc hiệu điều trị gan nhiễm mỡ đơn thuần. Biện pháp hiệu quả nhất là thay đổi lối sống, bao gồm:

• Giảm cân hợp lý nếu thừa cân (giảm 5 – 10% trọng lượng cơ thể có thể giúp cải thiện rõ rệt).
• Ăn uống cân bằng: hạn chế đường tinh luyện, chất béo bão hòa, tăng rau xanh và thực phẩm giàu chất xơ.
• Tập thể dục đều đặn (ít nhất 30 phút/ngày, 5 ngày/tuần).
• Kiểm soát đường huyết, mỡ máu và huyết áp nếu có bệnh nền.
• Không uống rượu, ngay cả khi không thuộc nhóm gan nhiễm mỡ do rượu.

Kết luận

Gan nhiễm mỡ không còn là “bệnh của người uống rượu” nữa, mà đang là vấn đề sức khỏe cộng đồng, có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi và thể trạng. Việc chủ động tầm soát sớm, điều chỉnh thói quen sống và theo dõi định kỳ sẽ giúp phòng tránh biến chứng nguy hiểm, bảo vệ sức khỏe gan hiệu quả.

Nếu bạn đang băn khoăn về nguy cơ gan nhiễm mỡ hoặc cần kiểm tra chức năng gan – hãy đến Phòng khám Nhật Bản Sakura để được tư vấn, siêu âm và xét nghiệm chuyên sâu cùng đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm.