Chúng ta thường nghĩ các cơ bắp hay dạ dày mới là nơi tiêu tốn nhiều năng lượng nhất trong cơ thể. Tuy nhiên, thực tế lại khác: bộ não – dù chỉ chiếm khoảng 2% khối lượng cơ thể – lại là “cỗ máy” ngốn năng lượng nhiều nhất. Vậy chính xác bộ não tiêu thụ bao nhiêu calo mỗi ngày, và tại sao nó cần nhiều năng lượng đến vậy?

1. Bộ não tiêu thụ khoảng 20–25% tổng năng lượng hàng ngày

Ở một người trưởng thành khỏe mạnh tiêu thụ khoảng 2.000 kcal/ngày, bộ não sẽ cần đến 400–500 kcal, tương đương 20–25% tổng lượng calo nạp vào. Con số này nghe có vẻ lớn, nhưng hoàn toàn hợp lý nếu xét đến hàng tỷ tế bào thần kinh (nơron) và các kết nối phức tạp trong não hoạt động không ngừng nghỉ suốt 24/7 – kể cả khi bạn đang ngủ.

Điều này khiến não trở thành cơ quan tiêu hao năng lượng nhiều nhất trên mỗi đơn vị khối lượng trong cơ thể.

Ở trẻ em, con số này còn cao hơn
Trong giai đoạn phát triển, đặc biệt là từ sơ sinh đến khoảng 5 tuổi, não bộ của trẻ em có thể tiêu tốn lên đến 50% tổng năng lượng hàng ngày. Đây là lý do vì sao dinh dưỡng đầy đủ, đặc biệt là chất béo, protein và vi chất dinh dưỡng, có vai trò vô cùng quan trọng trong giai đoạn đầu đời.

2. Năng lượng não dùng để làm gì?

Duy trì hoạt động của nơron thần kinh
Khoảng 80% năng lượng của não được dùng cho các hoạt động điện sinh học: truyền tín hiệu giữa các tế bào thần kinh, tổng hợp chất dẫn truyền thần kinh, duy trì điện thế màng… Tất cả đều cần đến ATP – “đơn vị năng lượng” của tế bào.

Xử lý thông tin liên tục
Ngay cả khi bạn ngồi yên không làm gì, bộ não vẫn không ngừng hoạt động: điều hòa hô hấp, nhịp tim, duy trì ý thức, ghi nhớ, nhận thức môi trường xung quanh. Những chức năng “ngầm” này chiếm một phần năng lượng đáng kể.

Học tập, sáng tạo và ra quyết định
Khi bạn tập trung học tập, suy nghĩ, làm việc trí óc hay sáng tạo – bộ não sẽ tiêu hao thêm năng lượng. Dù không tăng đột biến như khi tập thể dục, nhưng cường độ sử dụng glucose của não có thể tăng đáng kể khi hoạt động trí não cường độ cao.

3. Nguồn năng lượng chính của não là gì?

Glucose (đường) là nguồn năng lượng chính và gần như duy nhất của não bộ trong điều kiện bình thường. Khi lượng đường trong máu giảm (như khi nhịn ăn kéo dài hoặc hạ đường huyết), bạn sẽ thấy chóng mặt, mệt mỏi, khó tập trung – đó là dấu hiệu não đang “kêu cứu”.

Trong một số trường hợp đặc biệt (ví dụ chế độ ăn keto hoặc nhịn ăn dài ngày), não có thể chuyển sang dùng ketone bodies – sản phẩm phân hủy chất béo – như một nguồn năng lượng thay thế.

4. Một số điều thú vị về năng lượng não bộ

• Ngủ cũng cần năng lượng: Não vẫn tiêu tốn khoảng 300–400 kcal/ngày kể cả khi bạn ngủ, để xử lý thông tin, sắp xếp ký ức, phục hồi chức năng.
• Suy nghĩ không làm bạn giảm cân nhanh chóng: Dù não dùng nhiều năng lượng, nhưng làm việc trí óc không thể thay thế vận động thể chất để đốt calo hiệu quả.
• Stress và lo âu kéo dài làm tăng tiêu hao năng lượng: Nhưng lại dẫn đến tình trạng mệt mỏi, suy giảm trí nhớ nếu không được bù đắp dinh dưỡng hợp lý.

5. Làm sao để “nuôi” não khỏe mạnh và đủ năng lượng?

• Ăn uống cân đối: Ưu tiên thực phẩm giàu chất bột đường phức (gạo lứt, ngũ cốc nguyên cám), chất béo tốt (omega-3, omega-6), protein, vitamin nhóm B, kẽm, sắt…
• Không bỏ bữa sáng: Đây là bữa ăn quan trọng nhất để cung cấp glucose cho hoạt động trí não cả buổi.
• Ngủ đủ giấc và đúng giờ: Giúp não có thời gian phục hồi và sử dụng năng lượng hiệu quả.
• Rèn luyện trí não: Đọc sách, học điều mới, chơi trò chơi tư duy để não luôn linh hoạt.
• Tập thể dục đều đặn: Giúp tuần hoàn máu lên não tốt hơn, đồng thời cải thiện trao đổi chất.

Kết luận

Dù chỉ chiếm một phần rất nhỏ về trọng lượng, bộ não lại là “người tiêu dùng năng lượng số một” trong cơ thể. Đảm bảo dinh dưỡng đúng cách và lối sống khoa học không chỉ giúp bạn minh mẫn hơn trong học tập và công việc, mà còn góp phần phòng ngừa các bệnh lý thần kinh, mất trí nhớ, sa sút trí tuệ sau này.

Hãy nuôi dưỡng não bộ từ hôm nay – vì sức khỏe của chính bạn trong tương lai!